Ondanks mijn Italiaanse afkomst, wat in de tijd en de omgeving waarin ik opgroeide zeker nog bijzonder was, heb ik echter zelf nooit het gevoel gehad dat ik systematisch werd gediscrimineerd. Ja, er waren wel eens "dingetjes". Zo vonden best veel vaders van vriendinnetjes het maar niks dat hun dochter thuiskwam met een "buitenlander". En de meesten staken dat niet eens onder stoelen of banken; die zeiden het gewoon recht in mijn gezicht. Ik vond dat helemaal prima, want ik werd er als "verboden vrucht" voor hun meiden alleen maar aantrekkelijker door. Een mooie tijd was dat, dus bedankt pa's!
Een heldere herinnering heb ik aan die keer dat een oude dame me vroeg of ik een buitenlander was. Ik werkte op dat moment in een restaurant en zal 19 zijn geweest. En hoewel ik mezelf nooit iets anders heb gevoeld dan een Nederlander, beantwoorde ik haar vraag bevestigend. Uit luiheid, omdat ik geen zin had om het allemaal uit te leggen aan een vreemde. Toen drukte ze een kwartje in mijn hand en zei: "Voor u. Niet delen met de anderen hoor, deze is voor u alleen."
Is dat lief of is dat discriminerend? Ik had het natuurlijk kunnen opvatten als een belediging, maar dat deed ik niet. Dus heb ik haar vriendelijk bedankt en heb vervolgens het kwartje gewoon in de fooienpot gegooid. Ik ben er van overtuigd, dat ze met een goed gevoel naar huis is gegaan. Ze had in haar ogen vast een goede daad verricht.
Maar wat nou als ik had gezegd dat ik dat kwartje van haar op deze manier niet wilde aannemen? Dat ik niet anders behandeld wilde worden dan mijn collega's? Dat ze mij hiermee beledigde en aanzette om iets te doen, wat niet de afspraak was, namelijk het zelf houden van ontvangen fooien? Wat zou ik daarmee hebben bereikt? Zou ze zich bewust zijn geworden van haar koloniale houding en die van zich af hebben geworpen? Of zou ze haar mening over buitenlanders juist in negatieve zin hebben bijgesteld? En had ik me er beter door gevoeld? Nee, ik weet zeker dat ik me er niet beter door zou hebben gevoeld. In tegendeel. Mijn eigenwaarde en zelfrespect was toen al groot genoeg om haar dat moment te gunnen. Zij blij, ik blij. Niets aan de hand en door!
Op de middelbare school werd ik regelmatig uitgemaakt voor spaghettivreter, maffioso, choleralijder (toen er in een deel van Italië kort cholera heerste). Dat was geen pestgedrag. Zo gingen wij toen daar met elkaar om. Rooie, stoplicht, lange (is het koud daarboven), slaapkop, brilslang, blauwe, krentenbol, vogelverschrikker (bij piekhaar) of Skippy (vanwege de voortandjes) enz. enz. dat waren toen daar gangbare onderlinge aanspreektitels. Dat had niks met racisme, discriminatie of pesten van doen. Zo ging dat daar toen. Er waren vast andere scholen waar het anders ging. Daar kon je ook naartoe. Maar ik heb een heerlijke tijd gehad op die school. Niks mis mee.
Zelfs veel later, op kantoor, kreeg ik interne post bezorgd met als adressering "de pizzabakker". En dat werd dan ook nog gewoon bij mij bezorgd ook. Dat was geen discriminatie, maar humor!
Nu, als mensen mij, vanwege mijn naam, vragen of ik Italiaan ben, vind ik dat hoogst irritant. Zeker als ze dan ook nog zeggen dat ik dan wel veel naar dat fantastische Italië op vakantie zal gaan, met al dat lekkere eten. Dat is geen discriminatie en op zich wel logisch gedacht, maar ik haat het en vind het vreselijk. Simpelweg omdat ik geen zin heb om het allemaal weer uit te leggen. Zij kunnen immers niet weten, dat ik überhaupt niet van de vakanties ben, dat ik me 100% Nederlander voel, ik verder weinig heb met Italië en dat ik Griekenland en de Griekse keuken veel aantrekkelijker vind? Maar dat kunnen zij niet weten. Dan is het toch mijn probleem; dat kan ik hen toch niet kwalijk nemen? Of kan dat wel?
Een paar weken terug zei een zwarte man tegen mij, dat ik als witte man mij niet kon verplaatsen in hoe het is om zwart te zijn, omdat ik het voordeel van de witte kleur niet van mij af kon schudden. Ik zei hem, dat ik van dat witte man zijn bitter weinig voordeel heb ervaren. Hij wuifde dat weg en wilde niet meer luisteren. Daarom zal ik nu hier toelichten, waarom ik dat zei.
Toen ik mij in de jaren 80 van de vorige eeuw op de destijds krappe arbeidsmarkt begaf, ben ik menig baantje misgelopen, juist omdat ik een gezonde witte man ben. Ik ben immers geen vrouw, ben hetero, heb geen handicap, ben niet van kleur en kan met goed fatsoen niet worden ingeboekt als allochtoon. Maar in die dagen had iedereen voorrang op de gezonde witte man. Dus ik werd afgewezen, omdat ik geen vrouw was, omdat ik geen kleur had, omdat ik hetero was, omdat ik geen handicap had, omdat ik een gezonde witte man was. Positieve discriminatie, werd dat genoemd.
Het vooroordeel, dat het witte mannen allemaal zo maar zou komen aanwaaien, kan ik dus niet bevestigen. Juist omdat ik een gezonde witte man ben, en bedrijven met mij geen enkel quotum kunnen halen, werd ik keer op keer afgewezen. Alleen door vasthoudendheid en een niet aflatend optimisme, vond ik uiteindelijk toch een tijdelijk baantje, ver onder mijn niveau, dat dan weer wel, maar hé, werk is werk. En ik werd uitgekozen, zo is mij verteld, omdat ik in het gesprek zei, dat ik geen zin had om mijn hand op te houden en dus graag aan de slag wilde. Daarmee onderscheidde ik mij blijkbaar van al die positief gediscrimineerden die ook op gesprek waren geweest.
Als ik me op het strand irriteer aan de opdringerige zwarte man die ongevraagd verouderde modelletjes zonnebrillen en onnuttige kralige prullaria aan me wil slijten, ben ik dan een racist?
Als ik het eten in een slecht Grieks restaurant nog altijd lekkerder vind dan het eten in een goed Aziatisch restaurant, ben ik dan een racist?
Als ik een lange een lange noem, een dikke een dikke, en een rooie een rooie, ben ik dan een racist?
Andere situatie. Ook waar gebeurd. Mijn vrouw en ik waren bij een concert. In de menigte zag ik een collega staan. Mijn vrouw vroeg: "Wie?", dus zocht ik iets dat hem onderscheidde van de rest. Maar ik zei niet: "Die man van bovengemiddelde lengte waarvan de haarkleur en gelaatstrekken een Friese oorsprong doen vermoeden, met het pezige voorkomen van een hardloper." Nee, ik zei: "Die lange rooie sliert daar." En ze spotte 'm meteen. Ik was heel duidelijk geweest, maar was het racistisch?
Kijk, ik stam nog uit de tijd dat niemand aanstoot nam aan het woord 'neger'. Niemand! Het woord werd pas suspect, toen mensen de betekenis ervan gelijkschakelden met de betekenis van het n-woord in Amerika. Maar dat klopt natuurlijk helemaal niet. Daar hadden wij al een ander n-woord voor en dat was niet 'neger'. Bovendien, dit is Amerika niet. Wij hebben in Nederland die geschiedenis ook niet. Hier waren geen plantages met slaven. Die hadden een paar rijken in de Oost en in de West, maar het gewone Nederlandse volk dat hier moest sappelen om het hoofd boven water te houden, had daar vaak niet eens weet van. En als ze het al wisten, hadden ze geen tijd om zich er druk over te maken, want ze waren dag en nacht bezig om een stuk droog brood op de plank te krijgen. Het woord 'neger' betekende hier gewoon 'zwart', precies zoals de etymologie van het woord ons leert. Ik gebruikte het woord sowieso al vrijwel nooit, want iemands kleur is meestal niet zo relevant. Maar nu het een soort van 'verboden' is, krijg ik de neiging om het te pas en te onpas te gebruiken. Een puberale reactie, inderdaad, maar wel dankzij die onzinnige besmetting van het woord.
Ik mis ook de humor in de hele discussie. De zelfspot. De nuancering. Of je nu zwart of wit bent, rood, geel, bruin of paars, man of vrouw of iets anders, gelovig of niks, je hebt de wijsheid niet in pacht. Je ziet de zaken niet zoals ze zijn, je ziet ze zoals je bent. Je ziet de dingen altijd gekleurd, of je nu wil of niet. En ik ben niet anders. Ik realiseer me, dat ik soms mensen lui noem, niet omdat ze lui zijn, maar omdat ik ze lui vind, vanuit mijn perspectief gezien. En soms vind ik iemand echt heel vriendelijk, terwijl een ander het een feeks kan vinden. Maar ik vind haar vriendelijk op grond van mijn subjectieve ervaring en vanuit mijn (beperkte) perspectief bezien. En het één sluit het ander niet uit. Vind ik je lui én vriendelijk, dan kan je wel een goede vriend zijn, maar moet ik niet aan je denken als collega.
De controverse rondom het sinterklaasfeest snap ik echter maar al te goed. In de kerk, toen ik er nog kwam, heb ik meermaals meegemaakt dat kinderen opgetogen "Sinterklaas!" scandeerden als er een echte bisschop binnenkwam om de mis op te dragen. Da's natuurlijk best pijnlijk voor zo'n bisschop. Zo'n man heeft er toch jaren voor gestudeerd en zich jaren aan God en het celibaat gewijd en dan wordt je vergeleken met een sprookjesfiguur die iedereen kan zijn. En vanwege het vele kindermisbruik in de kerk zit zo'n bisschop er ook niet op te wachten, dat kinderen uit zichzelf bij hem op schoot kruipen. Maar moet Sinterklaas daarom zijn bekende mijter inruilen voor een lekkere, vlotte cowboyhoed?
Dat iedereen in Nederland dezelfde rechten en plichten heeft, dat vind ik niet meer dan normaal. De wet mag geen onderscheid maken. De wet doet dat ook niet. Mensen doen dat wel. Maar als je niet in rassen gelooft, hoe kan je dan wel geloven in racisme? Discriminatie ja, maar racisme?
Ik heb nooit gelet op kleur. In bijvoorbeeld praatprogramma's luister ik naar wat de gast te zeggen heeft. Daar kan ik het mee eens zijn, of er door verrast worden of het er volledig mee oneens zijn. Maar de kleur viel me niet op. Ik wist niet eens dat ik de kleur niet zag, totdat ik me dat pas onlangs realiseerde, toen ik luisterde naar een demonstrant tegen racisme. Ineens zag ik dat hij zwart was. Zo had ik het tot dan toe eigenlijk nooit bekeken. En nu, nu zie ik overal zwarte mensen, ook in het kleine tuindersstadje waar ik woon. Die waren er natuurlijk altijd al, maar ik registreerde de kleur niet. Maar nu dus wel. Zwarte mensen vallen me nu op. Ik zie ze. En ik weet werkelijk niet of dat nu iets goeds is.
Groetjes, Salvatore
Geen opmerkingen:
Een reactie posten